IB vs A Levels: Üniversite Yolunda Hangisi Sana Daha Uygun?

Lise sonuna doğru herkesin aklında aynı soru var: IB mi, A Levels mı?
İkisi de 16–18 yaş arası öğrenciler için, üniversiteye hazırlık amaçlı tasarlanmış programlar.

IB (International Baccalaureate) daha geniş ve dengeli bir yapı sunar. A Levels ise az sayıda derse odaklanıp derinleşme imkânı verir.
Bu yazıda, “Hangi program bana daha uygun?” sorusuna net ve sade cevaplar bulacaksın.

Hem Türkiye’de hem yurt dışında üniversite hedefi olan öğrenciler ve veliler için yazıyorum. Bu süreçte profesyonel destek almak da mümkün. Özellikle yoğun müfredatı anlamak için bir IB kursu veya sınav odaklı çalışma için bir A Level kursu programı, doğru plan kurmana yardım edebilir.

Şimdi adım adım, kafandaki soru işaretlerini temizleyelim.

Önce Temel Bilgi: IB ve A Levels Nedir, Kimler İçin Tasarlandı?

IB Diploma Programı, 2 yıllık uluslararası bir lise diplomasıdır.
Genelde 16–19 yaş arası öğrenciler için uygulanır. Öğrenciler 6 farklı ders grubundan ders alır ve yanında bazı “core” dersleri tamamlar. Amaç, öğrenciyi hem akademik hem sosyal olarak geliştirmektir.

A Levels ise İngiltere merkezli, yine 2 yıl süren bir programdır. Öğrenciler genelde 3 veya 4 ders seçer ve o derslere yoğunlaşır. Özellikle İngiltere, bazı Avrupa ülkeleri ve Commonwealth ülkelerinde çok yaygındır. Birçok özel kolej ve uluslararası okulda da A Levels bulunur.

IB Diploma Programı: Kısaca Yapı ve Mantık

IB’de 6 ders grubundan seçim yaparsın. Çok detaya girmeden söyleyelim:

• Dil ve edebiyat
• Yabancı dil
• Sosyal bilimler
• Fen bilimleri
• Matematik
• Sanat (veya başka bir dersten ek seçim)

Yani hem sayısal hem sözel alanlardan aynı anda ders alırsın.
Bazı dersleri Higher Level (HL), bazılarını Standard Level (SL) alırsın. HL derslerde içerik ve sınav seviyesi biraz daha yüksektir.

Buna ek olarak üç önemli bölüm vardır:

• Extended Essay (EE), uzun bir araştırma yazısı
• Theory of Knowledge (TOK), düşünme ve sorgulama becerilerini geliştiren ders
• CAS (Creativity, Activity, Service), sanat, spor ve sosyal sorumluluk etkinlikleri

Özetle IB, “Sadece sınav çözmeyelim, proje, yazı, sunum, toplumsal katkı da olsun” diyen bir sistemdir.

A Levels: Daha Az Ders, Daha Derin Odak

A Levels’ta genelde 3 veya 4 ders seçersin. Bu dersler, ileride okumak istediğin bölümle çok yakından ilgili olabilir.
Örneğin:

• Mühendislik düşünüyorsan, matematik, ileri matematik, fizik, kimya kombinasyonu
• Hukuk istiyorsan, tarih, edebiyat, politika, hukukla ilgili dersler
• Psikoloji düşünüyorsan, biyoloji, psikoloji, matematik gibi seçenekler

En önemli fark, başka alanlardan ders alma zorunluluğunun olmamasıdır.
İstersen sadece fen ağırlıklı, istersen sadece sosyal bilim ağırlıklı, istersen sanat ağırlıklı bir paket hazırlayabilirsin.

Kısacası, “Az ders, çok derin” mantığıyla çalışan bir programdır.

Müfredat Farkları: Geniş ve Dengeli IB mi, Dar ve Derin A Levels mı?

İki program arasındaki ana fark müfredatta ortaya çıkar.
Kendine sorman gereken ilk soru basit:

“Ben genelci miyim, yoksa belli alanlarda uzmanlaşmak mı istiyorum?”

Bunu aklında tutarak aşağıdaki farklara bakman işini kolaylaştırır.

Aşağıdaki tablo, resmi bir eşdeğerlik değil, genel bir özet olarak görülmeli:

Özellik	IB Diploma	A Levels
Ders sayısı	6 ders + core bileşenler	Genelde 3–4 ders
Kapsam	Geniş, çok yönlü	Dar, derin ve uzmanlaşmış
Zorunlu alan çeşitliliği	Var, her ana alandan ders alırsın	Yok, sadece seçtiğin alana odaklanırsın
Proje / araştırma	Güçlü, yıl boyu devam eder	Daha sınırlı, ağırlık sınavda

IB’de Geniş Kapsam: Birçok Alanda Aynı Anda Gelişmek

IB’de hem matematik, hem fen, hem sosyal, hem dil alanlarından ders almak zorundasın.
Bu yapı seni doğal olarak çok yönlü olmaya iter.

Kararsız bir öğrencisen ya da farklı alanlara aynı anda ilgi duyuyorsan, bu senin için büyük avantaj olur.
Bir yandan deney yaparken, diğer yandan uzun bir makale yazarsın, başka bir gün CAS için sosyal bir projeye gidersin.

IB sayesinde:

• Eleştirel düşünme
• Araştırma ve yazma
• Sunum yapma
• Zamanı planlama

gibi becerilerin aynı anda gelişir.
Çalışma yükü yüksektir, fakat yıla yayılmıştır. Sadece son sınava bağlı kalmazsın. Proje ve iç değerlendirme notları da sana destek verir.

A Levels’ta Derinleşmek: Az Ders, Yüksek Uzmanlık

A Levels’ta az ders seçersin, ama bu derslere çok yoğun çalışırsın.
Seçtiğin dersler, üniversitede okumak istediğin bölümün temeli gibi düşünülebilir.

Örnek kombinasyonlar:

• Tıp veya biyomedikal için: biyoloji, kimya, matematik
• İşletme veya ekonomi için: matematik, ekonomi, işletme, belki coğrafya
• Mimarlık için: matematik, sanat veya tasarım, fizik

Avantajı açıktır, odaklanırsın ve seçtiğin alanı derin öğrenirsin.
Dezavantajı ise, başka alanlarla bağın zayıflayabilir. Sayısal gidip hiç sosyal bilim almayan bir öğrenci, farklı bakış açıları kazanma şansını kaçırabilir.

Bu yüzden kendine şunu sorman faydalı olur:
“Üç derse çok yoğun çalışıp, diğer alanlarla daha az ilgilenmeyi rahat hisseder miyim?”

Sınav, Notlandırma ve Çalışma Tarzı: Hangi Sistem Sana Daha Uygun?

Şimdi biraz da günlük hayata bakalım.
Ders programı kadar, sınav ve değerlendirme tarzı da çok önemli.

Kendine sor:
“Ben sadece sınavlarda mı parlıyorum, yoksa proje ve ödevlerde de iyiyim?”
“Yıl boyunca düzenli çalışır mıyım, yoksa son dönemde gaza mı gelirim?”

Bu soruların cevabı, IB mi A Levels mı sorusunu netleştirir.

IB’de Sürekli Değerlendirme: Proje, Ödev ve Final Sınavları

IB’de notun sadece final sınavına bağlı değildir. İç değerlendirme denilen kısım da büyük rol oynar.
Bunlara örnek:

• Projeler
• Sunumlar
• Laboratuvar çalışmaları
• Uzun yazılı ödevler

Her ders 1 ile 7 arasında puanlanır. Toplam en yüksek puan 45’tir.
Detaya girmeden söyleyelim, yılın farklı zamanlarında puan toplarsın.

Proje ve araştırma yapmayı seviyorsan, “Sadece son sınava güvenmek istemiyorum” diyorsan, IB seni rahatlatır. Ama bu, yıl boyunca düzenli çalışmayı da zorunlu kılar.

IB mezunlarının üniversite başvurularındaki gücünü, özellikle kabul komitelerinin bakışını merak ediyorsan, IB Diploma Programı’nı tercih eden üniversite kabul görevlilerini anlatan bu IBO yazısını inceleyebilirsin.

A Levels’ta Sınav Ağırlığı: Sonuçlar Büyük Ölçüde Finalden Gelir

A Levels’ta ise sistem daha çok sınav odaklıdır.
Notların büyük kısmı, yıl sonu veya dönem sonundaki sınavlardan gelir.

Her ders, A* ile E arasında bir harf notu alır. A* en yüksek nottur.
Sınavda kendini iyi ifade eden, yazılı anlatımı ve soru çözümü güçlü öğrenciler için bu sistem oldukça uygundur.

Fakat sınav kaygısı yüksek olan, “Sınav günü kötü geçerse ne olacak?” diye endişe duyan öğrenciler için stresli olabilir.
Bu nedenle:

• Bol deneme sınavı çözmek
• Zaman yönetimi pratiği yapmak
• Konu tekrarını planlı götürmek

A Levels’ta çok daha kritik hâle gelir.

Çalışma Yükü ve Zaman Yönetimi: Günlük Hayatına Etkisi

IB’de ders sayısı fazla, core bileşenler de var.
EE, TOK ve CAS derken, toplam iş yükü yükselir. İyi tarafı, çoğu görev yıla yayılmıştır. Kötü tarafı, “Boş dönem” neredeyse yoktur.

A Levels’ta ders sayısı azdır. Ancak her dersin içeriği zorlu ve yoğundur.
Sık sık problem çözmen, geçmiş yılların sınav sorularını çözmen ve tekrar yapman gerekir.

Şu soruları kendine dürüstçe sor:

• Spora, sanata, kulüp faaliyetlerine ne kadar zaman ayırmak istiyorum?
• Aynı anda birçok proje ile uğraşmayı sever miyim?
• Yoksa daha az sayıda derse yoğunlaşıp, net bir rutin mi isterim?

Bu cevaplar, hangi programın günlük hayatına daha uygun olacağını gösterir.

Üniversite Kabulü ve Kariyer Hedefleri: IB mi A Levels mı Daha Güçlü?

Hem IB hem A Levels, dünya genelinde saygı gören programlardır.
İkisi de Türkiye’deki birçok vakıf üniversite, Avrupa, İngiltere, ABD ve Kanada tarafından tanınır.

Genel resme bakalım.

Yurt Dışı Üniversiteler: İngiltere, Avrupa ve ABD İçin Hangi Program Daha Uygun?

İngiltere’de A Levels çok yaygındır.
Oradaki lise öğrencilerinin büyük çoğunluğu A Levels okur ve bu yolla üniversiteye başvurur. Özellikle Oxford, Cambridge gibi üst seviye üniversitelerde A Levels dili zaten çok iyi bilinir.

IB ise tüm dünyada yaygındır.
Uluslararası okulların çoğu IB sunar ve birçok üniversite IB müfredatına aşinadır.
İngiltere’de de güçlü IB puanlarıyla çok saygın üniversitelere girebilirsin.

ABD ve Kanada’da üniversiteler hem IB’yi hem A Levels’ı kabul eder. Orada daha çok şunlara bakılır:

• Toplam IB puanın veya A Levels notların
• Seçtiğin derslerin başvuracağın bölümle uyumu
• Hazırlık yılına ihtiyacın olup olmadığı

Özetle:
Yurt dışı hedefin varsa, “Hangi ülke, hangi bölüm?” sorusuna karar verip, ona göre ders kombinasyonu planlamak gerekir.

Türkiye’de Üniversite Kabulü: IB ve A Levels Diploması Nasıl Değerlendiriliyor?

Türkiye’de birçok vakıf üniversitesi ve bazı devlet üniversiteleri, IB ve A Levels’ı tanır.
Bazı bölümlerde, belirli IB puanları veya A Levels notlarıyla direkt kabul ya da burs imkânı sunulabilir.

Ama çoğu zaman yine de:

• YKS
• Üniversitenin kendi sınavı
• Mülakat
• Portfolyo (özellikle sanat ve tasarım bölümleri için)

gibi ek aşamalar olur.

Örneğin:

• “Hem Türkiye’de tıp, hem yurt dışında biyomedikal düşünüyorum” diyorsan, A Levels’ta biyoloji, kimya, matematik gibi dersler işine yarayabilir.
• “Hem Türkiye’de psikoloji, hem Avrupa’da psikoloji ya da sosyal bilimler istiyorum” diyorsan, IB’de hem fen hem sosyal alanlardan ders almak sana esneklik sağlayabilir.

Kesin bir formül yok. Hedefini ne kadar netleştirirsen, ders ve program seçimini o kadar sağlıklı yaparsın. Türkiye merkezli bir bakış için, IB ve Cambridge A Level farklarını anlatan bu okul rehberi de bakış açını genişletebilir.

Profesyonel Destekle Gücü Artırmak: IB ve A Levels Kurslarının Rolü

Programı seçtin diyelim. Sonra iş, o programda iyi performans göstermeye kalıyor.

IB okuyan ya da IB’ye hazırlanan öğrenciler için, deneyimli IB öğretmenleriyle yürüyen bir IB kursu iç değerlendirmeler, makaleler ve final sınavları konusunda büyük konfor sağlar. Özellikle TOK yazıları, EE planlaması ve zor HL derslerinde destek almak, stresi ciddi biçimde azaltabilir.

A Levels tarafında da durum benzer. Zor derslerde konu eksiğini kapatmak, geçmiş sınav sorularıyla pratik yapmak ve net bir çalışma planı kurmak için bir A Level kursu programı, performansını bir üst seviyeye taşıyabilir.

Buradaki amaç “sadece kurs al” demek değil. Ama doğru kaynak, doğru rehber ve düzenli takip, hedef üniversitene daha planlı ve özgüvenli hazırlanmanı sağlayabilir.

Kendini Tanı: Hangi Tip Öğrenci IB’ye, Hangisi A Levels’a Daha Uygun?

Artık programların temel farklarını gördün.
Şimdi asıl önemli yere geldik: Sen kimsin, nasıl çalışıyorsun, ne istiyorsun?

Bu bölümde kendine mini bir öz değerlendirme yapabilirsin. Cevapların, hangi programa daha yakın olduğunu gösterecek.

IB’yi Tercih Etmeye Daha Yakınsan: Hangi Özelliklere Sahipsin?

Şu cümleler sana uyuyorsa, IB sana daha yakın olabilir:

• Hem fen hem sosyal alandan ders almaktan keyif alırım.
• Proje, sunum, araştırma ödevi yapmayı severim.
• Sosyal sorumluluk, kulüp çalışmaları, spor veya sanat etkinliklerine açık bir yapım var.
• Uzun vadeli işleri planlayıp, parça parça yapabiliyorum.
• Yıl boyunca düzenli çalışmak bana çok da zor gelmiyor.

Kendine sor:
“Aynı anda biyoloji deney raporu yazmak, tarih makalesi hazırlamak ve CAS için bir sosyal projeye gitmek beni yorar mı, yoksa heyecanlandırır mı?”

Bu soruya verdiğin dürüst cevap, IB kararında çok belirleyici olur.

A Levels Sana Daha Uygun Olabilir mi? Uzmanlaşmayı Seven Öğrenci Profili

Aşağıdaki cümleler sana daha yakınsa, A Levels senlik olabilir:

• İlgimi çeken alan çok net, mesela sadece mühendislik, sadece hukuk veya sadece işletme.
• Az ders olsun ama o derslere çok yoğun çalışmak isterim.
• Test, klasik sınav ve yazılı anlatımda iyiyim.
• Sınav formatını seviyorum, geçmiş yılların çıkmış sorularıyla çalışmayı tercih ederim.
• “Üç derse çok yükleneyim, diğer alanlarla daha az ilgileneyim” fikri beni rahatsız etmiyor.

Şu soruyu dene:
“Üç derse haftada çok daha uzun saatler ayırıp, diğer her şeyi ikinci plana atmak bana mantıklı geliyor mu?”

Cevabın “Evet”e yaklaştıkça, A Levels ihtimali güçlenir.

Karar Verirken Ailen, Okulun ve Danışmanların Rolü

Bu kararı tek başına vermek zorunda değilsin, hatta vermesen daha iyi olur.

• Rehber öğretmeninle konuş.
• Branş öğretmenlerinden geri bildirim iste.
• Ailenle hem akademik hem ekonomik açıdan bu kararı tartış.
• Okulunun sunduğu seçenekleri net öğren. (Sadece IB mi var, sadece A Levels mı, yoksa ikisi de mi?)

Bazı kurumlar, tanıtım seminerleri, deneme dersleri veya ücretsiz danışma görüşmeleri sunuyor. Bu tür fırsatlara katılmak, hem program kültürünü tanımana hem de sorular sormana yardım eder. TestPrep Istanbul gibi kurumlar da online danışma oturumlarıyla, hedef ve seviyene göre daha net bir yol haritası çıkarmana destek olabilir.

Sonuç: Doğru Programdan Çok, Sana Uygun Program Önemli

IB de güçlü, A Levels da güçlü.
İkisi de dünyada ve Türkiye’de saygı gören, üniversite başvurularında etkili programlar.

Asıl mesele, hangi programın senin hedeflerine, çalışma stiline ve karakterine daha uygun olduğu.
Geniş ve dengeli bir eğitim, proje ve sosyal taraf hoşuna gidiyorsa IB, az dersle derinleşmek ve sınav odaklı ilerlemek istiyorsan A Levels daha mantıklı olabilir.

Karar verirken acele etme. Hedef ülkeleri, düşündüğün bölümleri ve kendi güçlü yönlerini netleştir.
İyi bir çalışma planı, öğretmenlerinin desteği, ailenin desteği ve gerekirse profesyonel kurslarla, hangi programı seçersen seç, üniversite hedefin ulaşılabilir.

Kendini tanı, sorular sormaktan çekinme ve adım adım ilerle. Doğru hazırlıkla, seçtiğin yol seni hayalini kurduğun üniversite kapısına kadar götürebilir.